Przez pierwsze lata życia dziecko rozwija się i zaspokaja wszystkie swoje potrzeby, także poznawcze, głównie w środowisku rodzinnym. Stopniowo na pierwszych doświadczeniach, zdobytych w domu i wokół domu, nadbudowuje kolejne, związane z edukacją w nowych środowiskach – w miejscach publicznych, w różnych instytucjach, w tym także w instytucjach opiekuńczych i edukacyjnych, takich jak żłobek, klub dziecięcy, potem przedszkole, i wreszcie w grupach rówieśniczych.

Od wczesnego dzieciństwa dziecko uczestniczy zatem w wielu sytuacjach edukacyjnych, czyli tych, w których uczy się czegoś o świecie i o sobie oraz opanowuje różne umiejętności. Sytuacje te możemy podzielić na:

• związane z zabawą – sytuacje naturalne: związane z minimalną ingerencją osoby dorosłej, dziecko samo je inicjuje, a dorosły ewentualnie się w nie włącza i podąża najpierw za wzrokiem, a potem za tokiem działania dziecka (np. dziecko patrzy na coś – dorosły też tam kieruje swój wzrok; dziecko zaczyna uderzać łyżeczką w stół, a po chwili dorosły podsuwa mu różne inne przedmioty do uderzania)

• związane z nauką – sytuacje inspirowane: inicjuje je dziecko bądź dorosły, ale pojawia się wyraźna ingerencja osoby dorosłej w celu zachęcenia dziecka do określonego działania po to, by się czegoś nowego dla siebie nauczyło (np. nie tylko potrząsania, ale i otwierania pudełka; nie tylko wyrzucania, ale i wrzucania czegoś do pojemnika; nie tylko rozrzucania, ale i ustawiania klocków jeden na drugim i jeden obok drugiego)

• związane z pracą – sytuacje kierowane: dorosły je inicjuje i ingeruje w ich przebieg, zgodnie ze swoim planem działania po to, by dziecko coś wykonało „do końca” (np. mobilizowanie dziecka do posprzątania po sobie i pomaganie mu w tym). Te trzy rodzaje sytuacji edukacyjnych, czyli związanych z zabawą, nauką i pracą, są zwykle we wczesnym dzieciństwie mocno ze sobą splecione. Na przykład,